Yineleme Zorlantısı (Tekrar Etme Zorlantısı)

Bazı insanlar sürekli benzer deneyimler yaşarlar ve bu durumdan yakınırlar. Ancak olaylar değişmez ve “yine beni buldu” diye düşünürler. Kişilerin hayatına hep aynı tarzda kişiler girmesi, hep benzer ilişkiler yaşaması, ilişkilerin hep benzer şekilde bitmesi ve istemediği ilişki tiplerini sürekli yaşaması gibi örneklerle sürekli karşılaşırız. Bu döngünün sebebi, kişinin biliçdışı olarak geçmişte yaşadığı travmatik ve zorlayıcı deneyimleri tekrar yaşama eğiliminden dolayı olabilmektedir.

“İnsan bilerek veya tamamen bilinçdışı mekanizmalarla yaşamı boyunca niçin simgesel anlamda aynı örselenmeleri tekrar tekrar yaşamaya yönelir?” sorusunu Freud, ‘yineleme zorlantısı’ kavramıyla açıklamaktadır. Yineleme zorlantısı geçmişin günümüzde yeniden sahnelenmesidir.

Erken çocukluk dönemindeki ilişkiler ve geçmişten içselleştirilen yaşam deneyimleriyle bireyin iç dünyası şekillenir. Tekrarlanan sahneler kişilerin geçmiş çocukluk dönemindeki yaşantılar, travmalar ve çözülmemiş anılardır. Erken çocukluk döneminde yaşanan bu travmalar ve çözülmemiş hikayeler bastırılır ve bastırılan bu yaşantılar günümüzde farklı kişilerle benzer ilişkiler içerisinde yeniden yaşanır. Yeniden tekrarlama ile kişi, yaşantılarına benzer koşullar yaratarak ve tekrar yaşayarak, travmanın etkilerini gidermeye çalışabilir ve geçmişte bu yaşantılar üzerinde kontrol sahibi olmadığı için yeniden yaşantılayarak kontrol etmeye çalışabilir.

Yineleme zorlantısını yaşayan kişiler kendisine aslında haz vermeyen durum veya ilişkileri tekrar tekrar eyleme döker ya da düşler. Freud bu tekrarların sebeplerinden birinin belki de bireyin yaşamındaki acıyı farkında olmadan anlamlandırma, kontrol elde etme veya neyin ters gittiğini anlama çabasından kaynaklanıyor olabileceğini düşünmektedir.

İnsanlara bildiği ve tanıdık şeyler kendilerini güvende hissettirir. Bildiği ilişkiler, yaşam şekli veya olumsuzda olsa bildiği duygular. Bilinmeyen şeyler olumluda olsa güvensizlik oluşturur ve korkutucu gelebilir. Ancak bazı durumlarda da bilindik yaşantılar artık kişiyi zorlamaya başlar. Bu durumda yineleme zorlantısından kurtulmak isteyebilir kişi. Kişinin hayatında tekrarlayan olumsuz yaşantılardan kurtulmanın yolu da ancak erken dönemde yaşanan ve bastırılmış travmatik yaşantıların anlaşılması ve çözümlenmesi ile mümkündür. Psikoterapi sürecinde amaçta bu olumsuz yaşantıları bulmak, anlamak ve çözümlemektir.